Χώροι που φιλοξένησαν από δημόσιες
εκτελέσεις έως και μαζικές πολιτικές συγκεντρώσεις, χώροι στους οποίους συμπυκνώνεται κατά διαστήματα ένας ολόκληρος πολιτισμός, παραμένουν μέχρι και σήμερα το κέντρο της ζωής μιας πόλης που εξελίσσεται γύρω τους .
Ρεπορτάζ: Νίκη Παπάζογλου
Οι πλατείες της Αθήνας εμφανίζονται κατά καιρούς με διάφορα ονόματα αφού στην πορεία έχουν φιλοξενήσει διαφορετικά ιστορικά γεγονότα που τις σημαδεύουν. Ποια είναι όμως τα γεγονότα αυτά που επικράτησαν και χάρισαν τελικά το σημερινό όνομά τους στις γνωστότερες πλατείες της πόλης;
Πλατεία Ομόνοιας Η πλατεία που έχει απασχολήσει ιδιαιτέρως τους κατοίκους της πόλης με τις αναπλάσεις της παλαιοτέρα ονομαζόταν πλατεία Όθωνος, προς τιμήν του βασιλέως. Η σημερινή της ονομασία δόθηκε το 1863 όταν σ’ αυτήν συμφιλιώθηκαν οι δύο αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις, των Ορεινών και των Πεδινών, που είχαν δημιουργηθεί μετά την έξωση του βασιλιά. Η συμφιλίωση τους κρίθηκε ιδιαιτέρως σημαντική αφού είχε προηγηθεί μεγάλη αιματηρή σύγκρουση μεταξύ τους με 120 νεκρούς και 300 τραυματίες. Πλατεία Συντάγματος Η πλατεία που έχει φιλοξενήσει τόσους τουρίστες όσους και διαδηλωτές, διαμαρτυρίες ακόμα και αυτοκτονίες ανάμεσα στους τουρίστες ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του πρώτου καταστατικού χάρτη της χώρας, του Συντάγματος του 1844. Στο σύνταγμα που ψηφίστηκε από την Εθνοσυνέλευση του 1844, μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, δόθηκε για πρώτη φορά το δικαίωμα ψήφου στους Έλληνες.
Πλατεία Κλαυθμώνος Στην καθομιλουμένη θα μπορούσε να ονομαστεί και πλατεία των δακρύων, μιας και το όνομα της το οφείλει στους «Παυσανίες» που συγκεντρωνόντουσαν εκεί και θρηνούσαν με κλάματα κι οδυρμούς προκαλούσαν να επαναπροσληφθούν. Πριν το 1909, στην πλατεία βρισκόταν το υπουργείο εσωτερικών το οποίο απέλυε τους μη μόνιμους τότε δημοσίους υπαλλήλους, ονομαζόμενους «Παυσανίες». Δεδομένου ότι τέτοιες απολύσεις συνέβαιναν τακτικά σε κάθε αλλαγή κυβερνήσεως, οι σκηνές που συγκεντρωμένο απολυμένο πλήθος παρακαλούσε για την επαναπρόσληψή τους με «κλαυθμούς» ήταν συχνές. Αν και ο ανάδοχος της ονομασίας ήταν ο συγγραφέας και κατόπιν ακαδημαϊκός Δ. Καμπούρογλου, που πρώτος ονόμασε την πλατεία «Κλαυθμώνος» σε ένα χρονογράφημα του στην «Εστία» το 1878, η επίσημη ονομασία της πλατείας πέρασε πολλές περιπέτειες. Στο αρχικό σχέδιο της πόλεως των Αθηνών, λεγόταν «Πλατεία Αισχύλου». Κατόπιν ονομάστηκε «Πλατεία Νομισματοκοπείου» γιατί εκεί ήταν το κτίριο του Νομισματοκοπείου. Στη συνέχεια η πλατεία ονομάστηκε «25ης Μαρτίου», όνομα που διατήρησε για πολλά χρόνια. Έπειτα μετονομάστηκε σε «Πλατεία Δημοκρατίας» μέχρι και επισήμως πλέον να αποκτήσει το όνομα με το οποίο ήταν πάντοτε γνωστή, «Πλατεία Κλαυθμώνος». Σήμερα ονομάζεται Πλατεία Εθνικής Συμφιλιώσεως, από τα αποκαλυπτήρια του ομώνυμου μνημείου που την κοσμεί τον Ιούνιο του 1989. Πλατεία Αμερικής Η σημερινή Πλατεία Αμερικής, ανάμεσα στις οδούς Πατησίων, Μηθύμνης, Λευκωσίας και Σπάρτης παλαιότερα ήταν γνωστή με το όνομα πλατεία «Αγάμων». Ο λόγος επειδή φιλοξενούσε στο τέρμα του ιπποτροχιόδρομου που υπήρχε εκεί, ένα καφενεδάκι γνωστό στέκι ώριμων Αθηναίων που δεν έστεργαν τα δεσμά του γάμου. Ακόμα πιο παλιά λεγόταν πλατεία Ανθεστηρίων, μιας και η περιοχή ήταν εξοχική με πολλούς ανθώνες. Κατά την διάρκεια της Πρωτομαγιάς πολλοί Αθηναίοι συγκεντρωνόντουσαν στην εξοχική περιοχή για να προϋπαντήσουν τον Μάιο φτιάχνοντας τα γνωστά μαγιάτικα στεφάνια. Το σημερινό της όνομα, Αμερικής, δόθηκε το 1927 επί δημαρχίας Σπύρου Πάτση προς τιμήν των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής για τον φιλελληνισμό που επιδείκνυαν.
Πλατεία Ανεξαρτησίας ή αλλιώς πλατεία Βάθης Η «Πλατεία Ανεξαρτησίας», μεταξύ των οδών Χαλκοκονδύλη, Αριστοτέλους και Καματερού γνωστή και ως πλατεία Βάθης πήρε το ομώνυμο όνομά της συνοικίας από τα λιμνάζοντα άλλοτε ύδατα του χείμαρρου Κυκλοβόρου, που έρεε στη σημερινή οδό Μάρνης. Ο χείμαρρος κάποια στιγμή μετασχηματίστηκε σε λεωφόρο Μάρνη, δημιουργώντας έτσι στη μεγάλη συμβολή των οδών την ομώνυμη τριγωνική πλατεία. Η πλατεία ήταν παλαιότερα γνωστή και την τεράστια λεύκα που τη σκίαζε η οποία αποκόπηκε το 1926. Η ονομασία Ανεξαρτησίας αποδόθηκε στην πλατεία μετά την επανάσταση του 1821 για να τιμηθεί η απελευθέρωση και η ανεξαρτησία της Ελλάδας.
Πλατεία Βικτωρίας Η εκδοχές για την ονομασία της συγκεκριμένης πλατείας διίστανται. Παλαιότερα γνωστή ως πλατεία «Κυριάκου», από το Δήμαρχο Αθηναίων Παναγή Κυριάκο, που έμενε στην περιοχή, υποστηρίζεται πως πήρε το όνομά της από την κόρη του, Βικτωρία. Η επίσημη εκδοχή όμως υποστηρίζει πως το όνομά της πλατείας δόθηκε προς τιμήν της βασίλισσας της Αγγλίας, Βικτωρίας επί της βασιλείας της οποίας έγινε η ένωση των βρετανικών μέχρι τότε Επτανήσων με την Ελλάδα. Ως σύμβολο ακμής και ισχύος της βρετανικής αυτοκρατορίας άλλωστε, η βασίλισσα Βικτωρία χαρακτήρισε και μια ολόκληρη εποχή , την βικτωριανή.
Πλατεία Κολωνακίου Η επίσημη ονομασία της «αριστοκρατικής» πλατείας Κολωνακίου είναι πλατεία Φιλικής Εταιρείας. Η γνωστή όμως ονομασία προέρχεται από κάποιο παλαιό στύλο, κολωνάκι, που υπήρχε εκεί και που θεωρείτο «αποτρεπτικό» νόσων και θεομηνιών. Ο στύλος αυτός έδωσε το όνομά του και σε ολόκληρη τη σημερινή συνοικία. Αξίζει να σημειωθεί πως η μετέπειτα υπερτιμημένη περιοχή του Κολωνακίου, λεγόταν παλαιότερα «Κατσικάδα», γιατί στις πλαγιές του Λυκαβηττού γαλατάδες έβοσκαν τις κατσίκες τους.
Πλατεία Κάνιγγος Η πλατεία πήρε το όνομά της προς τιμή του Βρετανού φιλέλληνα πολιτικού, Τζωρτζ Κάννινγκ, του οποίου ο μαρμάρινος ανδριάντας, έργο του βρετανού γλύπτη Τσάντρεϋ, κοσμεί την ομώνυμη πλατεία. Ο Κάννινγκ, που είχε διακριθεί ως υπουργός εξωτερικών, ήταν από τους πρωτεργάτες του Πρωτοκόλλου των Μεγάλων Δυνάμεων «Περί Ανεξαρτησίας της Ελλάδος», που υπογράφηκε στο Λονδίνο το 1827. Αν και τόσο η ενέργεια του όσο και το ίδιο το πρωτόκολλο, κρίθηκε βαρύνουσας σημασίας, αφού για πρώτη φορά οι μεγάλες δυνάμεις δεν τάσσονταν υπέρ της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ο ίδιος ο Κάννινγκ δεν ολοκλήρωσε το έργο του γιατί απεβίωσε τρεις μήνες μετά την υπογραφή
Πλατεία Κολιάτσου Το όνομα της δόθηκε προς τιμή του Στυλιανού Κολιάτσου, στρατιωτικού και πολιτικού που έδρασε τον 19ο αιώνα. Η οικογένεια Κολιάτσου είχε κτήματα στην περιοχή που είναι σήμερα η πλατεία και η ομώνυμη συνοικία. Ο Στυλιανός Κολιάτσος, επί Όθωνος ήταν αξιωματικός της χωροφυλακής, ενώ κατά την Β’ Εθνοσυνέλευση εκλέχτηκε πληρεξούσιος και έκτοτε πολλές φορές βουλευτής. Έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο στις συζητήσεις για το Σύνταγμα της χώρας, ενώ διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος Αθηναίων από το 1866 έως το 1878 και πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου.
Πλατεία Μαβίλη Η γνωστή πλέον πλατεία για το τροχήλατο ταχυφαγείο που φιλοξενεί εδώ και χρόνια στην άκρη της, πήρε το όνομά της προς τιμήν του Ιθακήσιου ποιητή Λορέντζου Μαβίλη. Ο Μαβίλης που κατά την περίοδο που διετέλεσε βουλευτής πρωτοστάτησε στους αγώνες για την καθιέρωση της Δημοτικής Γλώσσας δηλώνοντας πως δεν «δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα παρά χυδαίοι άνθρωποι» πήρε μέρος στις πολεμικές περιπέτειες του έθνους στην Κρήτη και στην Ήπειρο. Επίσης συμμετείχε στον Α ‘ Βαλκανικό Πόλεμο ως λοχαγός όπου και σκοτώθηκε στη μάχη του Δρίσκου στην Ήπειρο. Πριν την σημερινή ονομασία της, η πλατεία ήταν γνωστή ως «Στέγη Πατρίδος» μιας και σε μικρή απόσταση βρισκόντουσαν οι προσφυγικές πολυκατοικίες του ομώνυμου Οργανισμού. Πλατεία Μεταξουργείου
Το εργοστάσιο κατασκευής μεταξωτών υφασμάτων που ιδρύθηκε εκεί το 1835 ήταν η αφορμή για την ονομασία της εν λόγω πλατείας. Το εργοστάσιο εγκαταστάθηκε στην ημιτελή οικία του πρίγκιπα Καντακουζηνού, που υπάρχει ακόμα και σήμερα στις οδούς Μ. Αλεξάνδρου, Μυλλέρου και Γιατράκου. Από τη συγκεκριμένη πλατεία άλλωστε ξεκινούσαν και οι αποκριάτικες ατραξιόν της παλιάς πόλης των Αθηνών, όπως το «Γαϊτανάκι». Πλατεία Μοναστηρακίου Η πολυπολιτισμική πλατεία στο Μοναστηράκι οφείλει το όνομά της στο «Μέγα Μοναστήριο της Παντανάσσσης» που ιδρύθηκε εκεί τον 10ο αιώνα. Την περίοδο εκείνη στην περιοχή ύφαιναν τους «αμπάδες », φθηνά και χονδρά υφάσματα που έγιναν παράδοση για την περιοχή από τα οποία προέρχεται και η πρότερη ονομασία Αμπατζήδικα. Με την πάροδο του χρόνου τα κτίρια εγκαταλείφθηκαν και ερειπώθηκαν έμεινε μόνον η μικρή εκκλησία ένα μέρος της οποίας σώζεται μέχρι και σήμερα. Η πλατεία στην πορεία της Ιστορίας αποκαλείτο και Πλατεία της Παλιάς Στρατώνας από τους στρατώνες που υπήρχαν τότε στην περιοχή.
Πλατεία Κουκάκι Η ομώνυμη πλατεία της περιοχής Κουκάκι, στη συμβολή των οδών Βεΐκου Ορλώφ Ματρόζου και Γ. Ολυμπίου, οφείλει το όνομά της από τον πρώτο κάτοικο που εγκαταστάθηκε στην περιοχή, τον Γεώργιο Κουκάκη, ο οποίος είχε ανοίξει και ένα εργοστάσιο σιδερένιων κρεβατιών. Το σπίτι αυτό βρισκόταν στην ανατολική γωνία των οδών Δημητρακοπούλου και Γεωργ. Ολυμπίου και κατεδαφίστηκε στα μέσα του 20ουαιώνα.
Πηγή
Via
