Πέρκος
Ο Πέρκος, τα Κράβαρα και η Ναυπακτία στον αγώνα της Εθνικής Ανεξαρτησίας
Α) ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Για να κατανοήσουμε την ιστορική διαδρομή του χωριού μας ,ειδικά στην περίοδο του 1821 , πρέπει να αναζητήσουμε τη διοικητική του θέση στο χάρτη της ορεινής Ναυπακτίας στα χρόνια της Επανάστασης. Η σύγχρονη αναζήτηση μέσω του διαδικτύου με την ονοματολογία «Πέρκος» δύσκολα προσεγγίζει το θέμα. Οι μόνες πηγές είναι τα χειρόγραφα , τα βιβλία και οι τοπωνυμίες εκείνης της εποχής. Η Ιστορία του Πέρκου είναι συνώνυμη με τις λέξεις Αιτωλία, Κράβαρα και Ναυπακτία. Ας προσπαθήσουμε να κάνουμε μια αναδρομή στο χρόνο και στο χώρο.
1/ Αιτωλία
Η Αιτωλία στην οποία ανήκε και η επαρχία Ναυπακτίας είχε ως όρια Δ την Ακαρνανία, Β την Ηπειρο και
Θεσσαλία, Α την Δωρίδα και Λοκρίδα και Ν. τον Κορινθιακό Κόλπο. « Το γάρ έθνος μέγα μεν είναι το των Αιτωλών και μάχιμον, οικούν δ κατά κώμας ατειχίστους και ταύτας δια πολλού» (Θουκ. Γ 94) Τέτοιες πόλεις ήταν η Καλύδών, η παλαιά και νέα Πλευρών. η Μακωνία, Μολύκρεια, Ελαιός, Τριχώνιο, Ωλενός, Οιχαλία , Πυλλήνη, Πρόσχιον (στο οποίο ανήκε και ο Πέρκος), Θέρμον (η πρωτεύουσα της αρχαίας Αιτωλικής Συμπολιτείας) Νάυπακτος, Αιγίτιον, Τείχιον, ΠοτιδάνειαΚροκύλλειον, Ηράκλεια και Υπάτη. Λόγω του δυσπρόσιτου σε πολλές περιοχές ήσαν σχεδόν πάντοτε ελεύθεροι.
Μετά την άλωση του 1453 το διαμέρισμα της Ναυπάκτου κατελήφθη από τους Ενετούς , το δε ορεινό παρέμεινε ανυπότακτο. Το 1497 κατελήφθη από τους Τούρκους ,η πέριξ περιοχή ονομάσθηκε Βενέτικο και υπετάγη και η λοιπή Αιτωλία. Το 1821 υποδέχθηκε την επανάσταση, αλλά απελευθερώθηκε ολοσχερώς τον Μάιο του 1829
2/ Ναυπακτία
Αποτελεί ένα μέρος της Αιτωλίας που δημιουργήθηκε μετά την απελευθέρωση της το 1829, αρχικά
με την διοικητική διαίρεση του 1833 ως μία από τις τέσσερις αρχικά επαρχίες του νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας . Οι επαρχίες κατά το 1831 ήταν του Μεσολογγίου, του Ανατολικού του Ζυγού και της Ναυπάκτου, Καταργήθηκε στην συνέχεια με την διοικητική διαίρεση του 1836 η οποία κατήργησε προσωρινά το νομαρχιακό σύστημα και επανασυστάθηκε το 1848
Γράφει το 1908 ο Σ. Κωτσόπουλος « Η Ναυπακτία τοπικώς διαιρείται εις δύο τμήματα. Προς Ν . το Βενέτικον, το οποίον περιλαμβάνει τον Δήμον Ναυπακτίδος και προς Β. τα Κράββαρα. Κράββαρα ονομάσθηκαν όλοι οι ορεινοί Δήμοι , δια δε της λέξεως ταύτης υποννοείται και άπασα η Ναυπακτία»
Η Ναυπακτία μετά την επανασύσταση της από το 1848 και έως το 1912 ως επαρχία διαιρείτο σε έξι Δήμους : Ναυπακτίδος, Πυλήνης, Προσχίου (στον οποίο ανήκε ο Πέρκος) ,Αποδοτίας, Κλεπαίδος και Οφιονείας.
3/ Κράββαρα ή Κράβαρα ή Κράβαρο ή Κράβαρι
Στα λήμματα της προεπαναστατικής περιόδου συχνότατα συναντιέται η παραπάνω λέξη , η οποία εμφανίζεται παραλλαγμένη προφανώς για λόγους γραμματικής η της ντοπιολαλιάς που επικρατούσε . Τα Κράββαρα (ή Κράβαρα) ήταν ένα από τα σαντζάκια (διοικητική υποδιαίρεση) που σαν όρος έλκυε την καταγωγή του από την οθωμανική αυτοκρατορία. Επομένως η περιοχή των Κραββάρων είναι ένα μέρος της ιστορίας της μετέπειτα ονομασθείσης Ναυπακτίας (και της Αιτωλίας) , και στα χρόνια της Επανάστασης ο ερευνητής θα συναντήσει πολλές φορές την περιοχή σε διάφορες περιγραφές, αφηγήσεις, η έγγραφα της εποχής.
Προεπαναστατικά αλλά και μετεπαναστατικά στα Κράβαρα υπάγονταν και μερικά χωριά που σήμερα ανήκουν σε όμορες επαρχίες των Νομών Αιτωλ/νίας, Ευρυτανίας, Φθιώτιδας και Φωκίδας.Τα Κραβαροχώρια διακρίνονταν στα Άνω και Κάτω.Τα Κάτω Κραβαροχώρια αποτελούσαν τα χωριά: Στράνωμα, Δορβιτσά, Σίμου, Ποκίστα, Κολοσύρτης (Μηλιά), Λευθέριανη, Λευτοκαριά, Γρανίτσα (Ανθόφυτο), Στύλια και Βελβίτσαινα (Παλαιόπυργος).Τα Άνω Κραβαροχώρια ήταν η Μεγάλη Λομποτινά (Άνω Χώρα), η Μικρή Λομποτινά (Κάτω Χώρα), η Κοζίτσα (Αμπελακιώτισσα), ο Πόδος, η Χόμορη, η Περίστα, ο Πέρκος, η Καστανιά, το Νεχώρι, ο Άγιος Δημήτριος, ο Πλάτανος, η
Βονόρτα (Κάτω Πλάτανος), η Σινίστα (Περδικόβρυση), η Σέλψα (Δασελάκι), η Αρτοτίβα (Αχλαδόκαμπος), η Αράχοβα, η Κλεπά, η Βετολίστα (Τερψιθέα), η Ελατσού (Ελατού), η Βοϊτσά (Ελατόβρυση), η Βετοψίστα (Αναβρυτή), ο Ασπριάς και η Αμόρανη (Καταφύγιο).
Είναι προφανές ότι κατά την επαναστατική περίοδο στην περιοχή μας (τή Δυτική Χέρσο Ελλάδα)υπήρχαν οι εξής επαρχίες Κράβαρι, Καρπενήσι, Απόκουρο, Βενέτικο, Ζυγός, Βλοχός, Ξηρόμερο, Βάλτος . Βόνιτσα.
Όμως πρέπει να τονίσουμε ότι στα Κράββαρα όπως κι σε άλλες περιοχές όπως τα Αγραφα δεν υπήρχε τουρκική κατοχή γής από Τούρκους !!! Το παρακάτω έγγραφο είναι ενδεικτικό
Β) Ο ΠΕΡΚΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΚΡΑΒΑΡΩΝ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Το όνομα του Πέρκου που ανήκε στην επαρχία των Κραβάρων το βρίσκουμε στα Αρχεία της Εθνικής Παλιγγενεσίας http://paligenesia.parliament.gr/ όπου αναφέρονται δύο ονόματα Περκιωτών (Παπαγιάννης και Παπαβγέρος) οι οποίοι προσυπογράφουν το 1823 μετά των υπολοίπων Κραββαριτών αίτηση προς τη Βουλή του Εθνους για την ενίσχυση των στρατευμάτων της επαρχίας Ναυπακτίας.
Ο Πέρκος (όπως και όλα τα χωριά της επαρχίας Κραβάρων) πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στον αγώνα της Εθνικής Ανεξαρτησίας.
Στις 10-10-1828 εγινε η νικηφόρα για τους Ελληνες μάχη της Τέρνοβας. Κατά στη διάρκεια της πολιορκίας του χωριού αυτού στα χωριά Κόνισκα και Πέρκο έφτασε ο Νταούλ αγάς για να βοηθήσει τους Τουρκους που βρίσκονταν στην ορεινή Ναυπακτία όμως οι μικροκαπεταναίοι Κολοφωτιάς , Θεοδωρής και Καινούργιος κινήθηκαν εναντίον του και τον καταδίωξαν. Ετσι δεν έγινε δυνατό να ενισχυθούν οι πολιορκημένοι στη Λομποτινά Τούρκοι οι οποίοι στη μάχη εκείνη επαθαν πανωλεθρία.
Το 1844 τιμήθηκαν με σιδηρό αριστείο οι Περκιώτες αγωνιστές
-Β.Καμαρέλος -Σωτ. Παπαθανασίου
-Γ.Παπακώστας -Ζαχαρής Παπαιωάννου
-Κ.Λιαπούλας -Κων.Ψευτόγιαννου
-Δημ.Στράγγος -Γ.Λιαπούλας
-Γ.Μπουρτζάλας (Μπουρτσάλας ?) -Δ.Μακροπέτρος
-Αθ. Μιρίτζιος (Μεριτσης?) -Ι.Παπαντώνης
-Αθ. Ζύγουρας -Κ.Γ.Σπένζος
-Καραγεώργης Παπαθανασίου -Θ.Μουγάς
-Αναγν.Στρανομύτης -Φ.Παπαγεωργίου
Εκτός από τους αγωνιστές που μνημονεύονται πιο πάνω πρέπει να αναφέρουμε και τούς Περκιώτες Αναγνώστη Ζησιμόπουλο και Τριαντάφυλλο Κυρίτση . Ο πρώτος υπο τις οδηγίες του Α. Λόντου και Δ. Μελετόπουλου πολέμησε από την αρχή της Επανάστασης. Με τη λήξη του αγώνα εγκαταστάθηκε στη Φτέρη Αιγίου
Ο δεύτερος Περκιώτης αγωνιστής ο στρατιώτης Τριαντάφυλλος Κυρίτσης υπήρέτησε την πατρίδα μας υπο τις οδηγίες του στρατηγού Δ. Μακρή κατά τα έτη 1822-1829. Υπήρξε πολιορκούμενος στο Μεσολόγγι και έλαβε μέρος στη νυχτομάχη της εξόδου. Ο ίδιος έζησε αλλά έχασε τρία αδέρφια του που κατασφάχτηκαν από τους Τούρκους και μια αδελφή που πιάστηκε αιχμάλωτη. Πεθαίνοντας άφησε επτά παιδιά τέσσερα αγόρια και τρία κορίτσια. Με αίτηση τους το 1856 οι κληρονόμοι του ζητούν πολιτική σύνταξη. Το πιστοποιητικό του στρατηγού Μακρή δόθηκε το 1834 όταν ζούσε ο σεμνός μα συνεπής αυτός στρατιώτης.
«Ο Γεώργιος Τριανταφύλλου Κυρίτζης μετα των λοιπών κληρονόμων του πατρός του Τριανταφύλλου Κυρίτζη εκ του χωρίου Μπέρκου του Δήμου Προσχίου της Ναυπακτίας
Εν Ναυπάκτω τη 15 Ιουνίου 1863
Ελ.Σ.Πέρκος 1865, Αριθ. 8440,Π ,Αον Τμήμα
Προς τον κ. Επαρχον Ναυπακτίας
Υποβολή πιστοποιητικού του ποτέ πατρός μου
Αρ. Π. 292
Ο ταπεινός αναφερόμενος κύριε Επαρχε συμμορφούμενος με την από του Φεβ. έ.έ. προκηρύξεως της εξεταστικής επιτροπής περι θυσιών και αγώνων ,καθυποβάλλω ευσεβάστως τα επόμενα έγγραφα προς δικαιολόγησιν και υποστήρηξιν των εκδουλεύσεων υπο του πατρός μου.
Υπόστιχα Α Πιστοποιητικόν υπογεγραμμένον παρα του οπλαρχηγού τούτου Δημ. Μακρή
Υπόστιχα Β Πιστοποιητικόν ταυτότητας μας της Δημαρχίας Ναυπακτίας
Και θερμοπαρακαλώ τον κύριον Επαρχον ευαρεστούμενον διαβιβάση την παρούσαν μας μετα των εσωκλείστων προς τον πρόεδρον της Επιτροπής Στρατηγόν Ιωάννην Κολοκοτρώνην δια τα περαιτέρω
Ευπειθέστατος κληρονόμος
Γεώργιος Τριανταφύλλου Κυρίτζης και αγράμματος δι εμού Χρ. Οικονόμου”
Τα Υπόστιχα (τα συνημμένα )
Α) Το πιστοποιητικό του στρατηγού Δ. Μακρή
Ο Τριαντάφυλλος Κυρίτζης εκ χωρίου Πέρκο της επαρχίας Κραβάρων υπηρέτησε την πατρίδα πατριωτικώς υπο την οδηγίαν μου από το 1822 έτος μέχρι το 1829. Ο ρηθείς στρατιώτης επι την έξοδον Μεσολογγίου διασωθείς , εξηκολούθη πατριωτικώς τα χρέη του με ζήλον ,πρόθυμα , με καρτερίαν , εμπιστοσύνην δε και ευπείθειαν εις τον ανώτερον του καθ όλης της πολεμικής περίστασης και την υπ εμού διάρκειαν. Εχασεν εις την έξοδον του Μεσολογγίου τρείς αυταδέλφους του και την αυταδέλφην του αιχμάλωτον ομού και όλην του την περιουσίαν και ηδη στερείται το δίκαιον της των εκδουλεύσεων του. Ως τοιούτον εκδουλεύσαντι εις τον αγώνα στρατιώτην και παθόντα , τον συσταίνω προς ον ανήκει μέρος και υποφαίνομαι.
Εν Μεσολογγίω την 16 Σεπτ. 1834
Δ. Μακρής
Β) Το πιστοποιητικό του Δημάρχου
ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Ο Δήμαρχος Ναυπακτίδος πιστοποιεί ότι,
Ο εκ του χωρίου Μπέρκου του Δήμου Προσχίου της επαρχίας Ναυπακτίας αποβιώσας Τριαντάφυλλος Κυρίτζης ,λαβών μέρος εις τον υπέρ της Ανεξαρτησίας της πατρίδος Ιερόν Αγώνα , εγκατέλειψε εις την ζωήν ως κληρονόμον του τους υιούς του Γεώργιον,. Νικόλαον, Ιωάννην και Αντώνιον και τας αγάμους θυγατερας του Βασίλον ετων 16, Μαρίαν ετών 14 και Ελένην ετών 12.
Κατ αίτησιν όθεν των ανωτέρω τους χορηγείται το παρόν προς χρήσιν των
Ο Δήμαρχος
(υπογραφή δυσανάγνωστος)
Πηγές:
1/ Το βιβλίο του Θανάση Παπαθανασόπουλου ΠΕΡΙΣΤΑ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ (3ος ΤΟΜΟΣ)-ΠΕΡΚΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΆ (έκδοση 2010)
2/ ΤΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑΣ
3/ To βιβλίο του Γρηγόρη Βαρελά ΠΡΟΣΚΛΗΤΗΡΙΟ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ (Μάιος 2010)
4/ To βιβλίο “ΝΑΥΠΑΚΤΙΑ” του ελληνοδιδάσκαλου Σωτηρίου Κωτσόπουλου (έκδοση 1908)
5/ Κλεπά Ναυπακτίας http://klepanafpaktias.blogspot.gr/
